Zamknij

Franciszek, Antoni i Michał - średzcy powstańcy

06:00, 27.12.2021 .

Bracia Łukaszewscy. Od lewej: Franciszek, Antoni i Michał fotografia z początku XX w. Fot. archiwum Pawła Łukaszewskiego

Powstanie Wielkopolskie i pamięć o nim jest głęboko zakorzenione w sercach Wielkopolan. Przodkowie wielu z was (dziadkowie, pradziadkowie) stanęli do walki, aby móc odłączyć się od okupanta i  wreszcie stać się częścią nowego państwa polskiego.

Mieliśmy już dość. Ponad 100 lat niewoli, pierwsza wojna światowa, gdzie rodacy stawali naprzeciwko siebie we wrogich armiach na wszystkich terytoriach objętych wojną. Ale to prości, pracowici Wielkopolanie pozostawili swoje gospodarstwa i domy i ruszyli do walki. Formowali tajne jednostki wojskowe i delegowali przedstawicieli rządowych. I to nie my, a okupant rozpoczął walki, kierując ogień w stronę Hotelu Bazar w Poznaniu. Ten akt nie został bez odpowiedzi i 27 grudnia wybuchło Powstanie Wielkopolskie. Podobne ogniska bojowe wybuchły w różnych częściach Wielkopolski, a walczący wykazali się odwagą i brawurą będąc słabiej uzbrojeni i słabiej zorganizowani. Jednak mieli tajną broń, której przeciwnikowi zabrakło – determinację! Wielu z nas, gdyby poszukało w rodzinnych archiwach, znalazłoby w rodzinie powstańca. Wielkopolanie są dumni z tego osiągnięcia, tym bardziej dumą napawa uznanie 27 grudnia Narodowym Dniem Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

Pan Paweł Łukaszewski postanowił podzielić się z nami historią swojego dziadka. Zachęcamy, byście i Wy przesyłali nam historię swoich przodków na adres [email protected].

Możecie też skorzystać z tej zakładki:

[DAWNY]1640161618232[/DAWNY]

 

Z redakcyjnej poczty

Franciszek Łukaszewski – wspomnienie o Powstańcu Wielkopolskim

Urodził się 29 października 1894 roku w Krzykosach, powiat Średzki (obecnie powiat Średzki Wielkopolski), zmarł 5. maja 1948 roku w Środzie (obecnie Wielkopolskiej).W okresie międzywojennym i krótko po wojnie prowadził w Środzie oberżę, którą nazwał: „Pod Księciem Józefem Poniatowskim”. Oberża ta znajdowała się na parterze budynku przy ulicy Kilińskiego 13. Ojciec Franciszka Łukaszewskiego, Marcin był rolnikiem, a imię i nazwisko panieńskie jego matki, to Balbina Jabłońska.

Franciszek Łukaszewski w mundurze powstańca Fot. archiwum Pawła Łukaszewskiego

Udział w Powstaniu Wielkopolskim

W styczniu 1919 roku, pod dowództwem podporucznika Antoniego Pospieszalskiego, uformowała się II Kompania Powstańców Średzkich. Do Kompanii tej, zachęcony przez księdza Mieczysława Meissnera, wstąpił również Franciszek Łukaszewski. W trakcie Powstania Wielkopolskiego brał udział w bitwach pod Szubinem, Rynarzewem i Kołaczkowem oraz w okolicach Kcyni.

Działalność zawodowa i społeczna

Franciszek Łukaszewski był kupcem/restauratorem oraz aktywnym członkiem Stowarzyszenia Restauratorów na miasto Środę i okolice. Pracował we własnej restauracji, w skład której wchodziła kręgielnia i bilard. Restauracja znajdowała się w budynku przy ul. Kilińskiego 13 w Środzie. Według zapisów historycznych – już na przełomie XVIII i XIX wieku – mieściła się w tym budynku oberża, czyli dom zajezdny na posiłek i nocleg. W oberży tej znajdował się jednocześnie najstarszy, istniejący od czasów Napoleońskich, hotel w Środzie. W 1809 roku, przejeżdżając przez Środę, zatrzymał się w nim Książę Józef Poniatowski, wraz ze swoim sztabem. Franciszek Łukaszewski, w całym okresie międzywojennym, oprócz prowadzenia własnej restauracji był także aktywnym członkiem Kurkowego Bractwa Strzeleckiego oraz członkiem wspierającym Stowarzyszenie Ochotniczej Straży Pożarnej w Środzie. Na jego posesji znajdował się Pożarowy Punkt Alarmowy.

Franciszek Łukaszewski w mundurze bractwa kurkowego Fot. archiwum Pawła Łukaszewskiego

Okres II wojny światowej

W styczniu 1941 roku Franciszek Łukaszewski oraz jego najbliższa rodzina, żona i czworo dzieci (wcześniej, w 1940 roku, zmarł syn Zbigniew Łukaszewski), zostali wyrzuceni ze swojego domu. Na wygnaniu pozostawali do stycznia 1945 roku. W tym czasie cała rodzina mieszkała w jednym pokoju, najpierw w budynku przy ulicy Świętego Ducha, a później w budynku przy ulicy Krótkiej w Środzie. Całą ich nieruchomość przejęli Niemcy, a w budynku, w którym przed wojną znajdowała się oberża „Pod Księciem Józefem Poniatowskim” zamieszkała niemiecka rodzina o nazwisku Wendt. Głowa tej rodziny, Arthur Wendt był artystą malarzem i, aby realizować swoje pasje, dobudował do zagrabionego rodzinie Łukaszewskich budynku pracownię malarską. Ta część budynku istnieje do dziś, pełniąc funkcję werandy. Franciszek Łukaszewski w czasie okupacji był nie tylko świadkiem łapanek, rozstrzeliwań i innych tragicznych losów Polaków, ale był też kilkukrotnie więziony (w latach 1940-1941), i kierowany do przymusowej pracy w fabryce zbrojeniowej. Jako robotnik przymusowy, w latach 1942-1943, pracował w magazynie i narzędziowni zakładów amunicji – Hermann Oppermann. Fabryka mieściła się w zaadaptowanym do tego celu budynku przy ulicy Świętego Ducha w Środzie.

Koniec II wojny światowej

Krótko po jej zakończeniu Franciszek Łukaszewski, w swym domu przy ul. Kilińskiego 13 w Środzie, prowadził jeszcze restaurację, której nazwa, podobnie jak przed wojną, upamiętniała jej wyjątkowego gościa – Księcia Józefa Poniatowskiego. Jednak powojenna rzeczywistość oraz pogarszający się stan zdrowia właściciela Oberży zapowiadały kres jej istnienia.

Śmierć Franciszka Łukaszewskiego

Bohater niniejszych wspomnień zmarł 5. maja 1948 roku i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Środzie, w rodzinnym grobie. Po śmierci Franciszka Łukaszewskiego oberża „Pod Księciem Józefem Poniatowskim” zakończyła działalność, a komunistyczna władza zaczęła dokwaterowywać do budynku wskazanych przez siebie lokatorów.

Ponadto…

Na przypomnienie zasługują jeszcze dwa fakty. Otóż krótko przed wojną Franciszek Łukaszewski rozpoczął, na swojej działce, budowę nowego budynku mieszkalnego, pod obecnym adresem – Kilińskiego 13A, Środa Wielkopolska. Po śmierci Franciszka komunistyczne władze skonfiskowały tę niedokończoną inwestycję oraz działkę, na której była realizowana. Natomiast w latach 60-tych ubiegłego wieku żona Franciszka (Anastazja) była zmuszona sprzedać połowę ogrodu.

W Powstaniu Wielkopolskim brało udział 3 braci Łukaszewskich!

Oprócz Franciszka Łukaszewskiego w Powstaniu Wielkopolskim uczestniczyło jeszcze dwóch jego braci:

- Michał (ur. 23.09.1889 roku w Krzykosach, powiat Średzki. Przydzielony do II kompanii Batalionu Średzkiego, walczył między innymi pod Kcynią, gdzie w dniu 06.02.1919 roku został ranny i przebywał w szpitalu w Kcyni. Zmarł 09.05.1965 roku w Śremie, gdzie został pochowany na cmentarzu parafialnym) oraz,

- Antoni (zginął w 1945 roku, niestety do tej pory nie udało mi się bliżej poznać historii jego życia, w tym powstańczych losów).

Zarówno Michał, jak i Antoni Łukaszewscy po zakończeniu Powstania Wielkopolskiego zamieszkali w Śremie.

 

Co sądzisz na ten temat?

podoba mi się 0
nie podoba mi się 0
śmieszne 0
szokujące 0
przykre 0
wkurzające 0
facebookFacebook
twitterTwitter
wykopWykop
komentarzeKomentarze

komentarz(0)

Brak komentarza, Twój może być pierwszy.

Dodaj komentarz

0%