Średzcy rzemieślnicy to nie tylko fachowcy w swoich zawodach...

Z redakcyjnej poczty

Może zabrzmi to patetycznie, ale nie potrafię tego inaczej wyrazić. Otóż kiedy czytam opracowania dotyczące historii średzkiego rzemiosła nie mogę oprzeć się wrażeniu, że zgłębiam wiedzę nie tylko o naszym mieście, ale także o historii Rzeczypospolitej. Tak mocno bowiem dzieje naszego lokalnego rzemiosła związane są z losami Polski. Podkreślić przy tym należy, że to dzieje wielowiekowe, obejmujące zarówno okres przed zaborami (mniej więcej od XIV wieku), jak i czasy gdy Środa była pod panowaniem pruskim (od 1793 do 1918 roku). Ale to także historia obejmująca okres dwudziestolecia międzywojennego (1918-1939) oraz czasy hitlerowskiej okupacji (1939-1945) i sowieckiego jarzma (1945-1989).

Dynamiczny rozwój średzkiego rzemiosła nastąpił w XVI wieku. To wtedy z jednego, dotąd wspólnego, cechu wyodrębniło się kilka cechów samodzielnych, zwanych też bractwami. Do najstarszych średzkich cechów należały: piwowarski, rzeźniczy, szewski, kuśnierski, krawiecki, płócienniczy, piekarski, młynarski i cech wspólny, do którego należeli: kowale, cieśle, siodlarze, bednarze, murarze, szklarze, snycerze, kołodzieje, paśnicy, kotlarze, mydlarze, powroźnicy, stolarze i czapnicy. Przyznacie Państwo, że to imponująca, choć z pewnością niepełna, lista.

Uważam, że tym, co w postawie średzkich rzemieślników zasługuje na szczególne uznanie, był udział w walkach narodowo-wyzwoleńczych i zaangażowanie w podtrzymywanie polskości. Po odzyskaniu niepodległości wielu rzemieślników brało udział w życiu społeczno-politycznym, nie tylko zasilając skład rady miejskiej i lokalnych stowarzyszeń, ale także kierując ich pracami.

W czasach komuny władza ludowa, wszelkimi sposobami, zwalczała prywatną inicjatywę. Funkcjonowały jedynie niewielkie warsztaty. Sytuacja uległa zmianie po upadku komuny, ale szybko pojawił się nowy „problem” - postęp technologiczny. To za jego przyczyną wiele zawodów wygasło, a do pracy w innych profesjach brakowało chętnych. Pamiętam, że jeszcze w połowie lat 80. XX wieku, gdy po studiach zaczynałem pracę w budowlanym wykonawstwie, brakowało nam: cieśli, stolarzy, zbrojarzy i murarzy. Zresztą problem ten istnieje do dzisiaj.

W różnych okresach mojego życia miałem zaszczyt poznać kilkunastu wybitnych członków tutejszego Cechu Rzemiosł Różnych. Przypomnę kilku z nich: Tadeusz Krzysztofiak (mistrz krawiecki), Hipolit Paul (introligator), Józef Skarbecki (mistrz tapicerski), Zygmunt Jagielski (mistrz fotografik), Witold Doga (mistrz malarski), Józef Pajszczyk (mistrz stolarski), Stanisław Jankiewicz (mistrz stolarski) czy Władysław Heigelmann (mistrz stolarski i Starszy Cechu Rzemiosł Różnych w Środzie). Przyznacie Państwo, że to poczet zasłużonych średzian.

Inspiracją do napisania tego artykułu była jednak czarno-biała fotografia seniorów średzkiego rzemiosła. Wykonano ją w 1992 roku w siedzibie Cechu Rzemiosł Rożnych w Środzie. Dołączam do niej fotografie prezentujące budynek przy ul. Cechowej 4 sprzed 30 lat oraz sylwetkę wieloletniego Starszego Cechu, wspaniałego człowieka i mistrza w fachu stolarskim, pana Józefa Pajszczyka.

                                                                                                 Paweł Łukaszewski