Muzeum Ziemi Średzkiej w Koszutach – dzieło życia Franciszka Kosińskiego

Od dawna nosiłem się z zamiarem przypomnienia historii powstania Muzeum Ziemi Średzkiej w Koszutach. Zastanawiałem się tylko, czy to wspomnienie powinno koncentrować się na jego założycielu – Franciszku Kosińskim, czy na, jakże ważnej i to nie tylko dla Powiatu Średzkiego, instytucji kultury. Przeglądając archiwa doszedłem do wniosku, że osoba założyciela muzeum i największe dzieło jego życia, to monolit.

Na początek jednak kilka słów o samej miejscowości, w której Muzeum zlokalizowano. Otóż Koszuty, to wioska, której istnienie potwierdzają już dwunastowieczne dokumenty. Znajduje się przy trasie ze Środy do Poznania w odległości 5 kilometrów od stolicy Powiatu Średzkiego. Swą nazwę zawdzięcza koszutom, czyli jeleniom, które przed laty żyły w okolicznych lasach. W drugiej połowie XIV wieku Koszuty przeszły we władanie rodu Leszczyców, którzy przyjęli nazwisko… Koszutskich. Najsłynniejszy obiekt w Koszutach (Dwór) powstał w XVIII wieku i na całe szczęście, w podstawowej formie, przetrwał do dzisiaj. Zmieniały się jedynie wyroby budowlane, które stosowano podczas remontów i bieżącej konserwacji.

I to właśnie w pomieszczeniach Dworu w Koszutach, w pierwszej połowie lat 60. XX wieku, regionalista Franciszek Kosiński zaczął gromadzić pamiątki i dokumenty dotyczące zrywów narodowo-wyzwoleńczych oraz ich bohaterów. Oczywiście i jedno i drugie musiało mieć związek z Ziemią Średzką. W kilku pomieszczeniach (komnatach) odtworzono XVIII i XIX wieczne wnętrza Dworu, a w jednym z pomieszczeń odtworzono izbę chłopską. W adaptacji dworskich pomieszczeń na funkcje muzealne oraz w gromadzeniu eksponatów pomagał panu Kosińskiemu mój ojciec Henryk Łukaszewski. Pamiętam, że mając siedem lub osiem lat towarzyszyłem mojemu ojcu i panu Kosińskiemu w podróżach, których celem było dostarczenie do Muzeum wcześniej zamówionych eksponatów. Zasięg tych podróży obejmował przede wszystkim granice naszego powiatu, a pamiątki najczęściej odbieraliśmy od właścicieli gospodarstw rolnych. Pamiętam też intensywne prace remontowe i porządkowe w Pałacu w Koszutach (takiej nazwy najczęściej wtedy używano), które wykonywano do ostatnich godzin poprzedzających otwarcie muzeum oraz częste wizyty w domu pana Franciszka Kosińskiego. Notabene wnętrza tego jednorodzinnego budynku, jak przystało na miejsce zamieszkania przyszłego kustosza Muzeum Ziemi Średzkiej w Koszutach, bardzo przypominały muzeum.

Uroczyste otwarcie Muzeum Ziemi Średzkiej w Koszutach odbyło się 21 lipca 1966 roku. Zbiegło się ono w czasie, choć z pewnością był to zamierzony zabieg, z dwoma innymi, bardzo ważnymi, wydarzeniami – 1000-leciem Państwa Polskiego i 700-leciem miasta Środy. Organizatorami uroczystości otwarcia muzeum były Prezydium Powiatowej Rady Narodowej i Średzkie Towarzystwo Regionalne. W archiwach pozostawionych przez mojego ojca znalazłem sporo pamiątek związanych z muzeum w Koszutach. Są to zarówno zdjęcia samego Dworu, jak i zaproszenia na wystawy oraz spotkania organizowane nie tylko przez średzkie, ale także poznańskie instytucje kultury. Najciekawsze zdjęcia, w większości wykonane przez mojego ojca Henryka Łukaszewskiego, postanowiłem Państwu dziś zaprezentować.

                                                                     Paweł Łukaszewski

Wszystkie zdjęcia pochodzą z prywatnego archiwum Pawła Łukaszewskiego