Poznaj historię średzkiej mleczarni

Prawie od 140 lat trwa w Środzie tradycja wyrobu produktów mleczarskich i nabiału. Był to drugi duży zakład przemysłowy na terenie Środy, zaraz po cukrowni. Na początku mleczarnia funkcjonowała w rękach niemieckich, co skończyło się wraz z wybuchem II wojny światowej.

Pod zaborem pruskim Wielkopolska rozwijała się bardzo dobrze pod kątem gospodarki i rzemieślnictwa, choć to drugie z czasem zaczęło podupadać. Pod koniec XIX w nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu, co widać chociażby po statystykach. Przy niewielkiej jak na współczesne warunki liczbie mieszkańców sama cukrownia zatrudniała 600 osób. W 1884 roku powstała więc w Środzie pierwsza mleczarnia za sprawą Jadwigi von Duszyńskiej. Pani Jadwiga dostrzegła duży potencjał w szybko wzrastającej w regionie liczbie bydła rogatego. Założona przez nią mleczarnia po dwudziestu latach została wykupiona przez lokalnych producentów mleka, którzy zawiązali spółdzielnię mleczarską. Przy tej okazji w roku 1905 wybudowano nowy budynek zakładu, który użytkowany jest do dziś jako jeden z budynków całego kompleksu spółdzielni.

Najwięcej udziałów w zarządzie mleczarni mieli przedstawiciele mniejszości niemieckiej, którzy nie chcieli aby ta sytuacja się zmieniła, co powodowało sporo konfliktów. W 1928 roku zmodernizowano budynek i zwiększono produkcję. Mleczarnia po modernizacji przerobić dziennie od 20 do 25 tysięcy litrów mleka. Specjalizowała się głównie w produkcji mleka i masła. Już rok po modernizacji linii produkcyjnej była najbardziej wydajną mleczarnią w Wielkopolsce. Większość produktów mlecznych zaopatrywała Śląsk, Poznań i oczywiście Środę, a masło było sprzedawane także do Niemiec. Mleczarnia była niezwykle dochodowa a wartość aktywów mleczarni, czyli budynki, maszyny i gotówka wynosiły razem 109 tysięcy złotych, co obecnie przeliczyć można na ponad milion złotych. W czasach przedwojennych to była ogromna kwota.

Kierownikiem całej mleczarni był Niemiec, Paul Meirich, a w zarządzie składającym się z trzech osób zasiadał tylko jeden Polak, Henryk Brzeski. Pozostała dwójka należała do mniejszości niemieckiej i byli to Heinrich Sultemeyer i Hugo Seifarth. Byli oni wrogo nastawieni do Polaków. Udziałowcami mleczarni również w większości byli przedstawiciele mniejszości niemieckiej, ponieważ spośród całkowitej ich liczby 57, tylko 20 było pochodzenia polskiego. Zarząd spółki bardzo mocno ograniczał lokalnych, polskich przedsiębiorców w przyjmowaniu od nich mleka, a rolnicy skarżyli się , że hamuje hodowlę krów. Krótko przed wybuchem drugiej wojny światowej, zorganizowano mały przewrót. Władze państwowe aresztowały na przesłuchania dwóch członków zarządu pochodzenia niemieckiego, a w tym czasie zwołano posiedzenie zarządu podczas którego na członków przyjęto 44 Polaków.

W czasach PRL w mleczarni zatrudnionych było około 180 osób, co było odpowiedzią na zwiększone zapotrzebowanie. Unowocześniona baza produkcyjna pozwoliła zwiększyć potencjał produkcyjny mleczarni, która rozbudowywała się. Od lat osiemdziesiątych Średzka Mleczarnia wyspecjalizowała się w produkcji twarożków homogenizowanych. Obecnie Średzka Spółdzielnia Mleczarska Jana jest firmą znaną w całym kraju i poza nim. Gama produktów jest bardzo szeroka, są to sery, jogurty, kefiry, sery żółte i wiele innych. Produkcja stale się zwiększa tak jak i ilość sklepów i sieci spożywczych, do których trafiają średzkie produkty. Co ciekawe, w archiwum mleczarni do dziś znajduje się pismo do policji od pani von Duszyńskiej z prośbą o udzielenie pozwolenia na pracę w soboty i niedziele.