Pałac w Winnej Górze, której do tej pory był jednostką pod nazwą Muzeum w Winnej Górze będącego oddziałem Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy jest już samodzielnym obiektem. Choć sam generał w tym pałacu nie mieszkał, powstała tam oddzielna instytucja kulturalna pod nazwą Pałac Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze.

O pałacu

Obecny budynek, jest neoklasycystyczną budowlą powstałą w roku 1910, czyli 82 lata po śmierci zasłużonego generała. Wcześniej w tym miejscu był dworek ufundowany w 1770 roku dla biskupa Czartoryskiego. Winna Góra wraz z dworkiem została nadana generałowi w 1807 roku przez Napoleona. Później majątek odziedziczył syn Bronisław a następnie potomkowie córki, Bogusławy Mańkowskiej (z Dąbrowskich). Na zlecenie Henryka Mańkowskiego, wnuka generała, projekt budynku wykonał Stanisław Borecki pochodzący z Wrześni. Nazywany jest on obecnie “Piewcą Stylu Narodowego”, gdyż odrzucał w swoich projektach elementy typowe dla niemieckiego stylu neoklasycystycznego a skupiał się na ukazaniu polskości. Budynek posiada czterokolumnowy portyk wysunięty przed fasadę, jest parterowy ale pod mansardowym dachem znajduje się piętro. W kolejnych latach pałac przeszedł do rąk instytucji, do rąk prywatnych z oddziałem muzealnym a w końcu budynek stał się muzeum w całości poświęconym Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu.

Nowa forma muzeum

Niedawno opublikowane zostały zdjęcia pierwotnego projektu pałacu. Wkrótce wnętrza i ekspozycja mają zostać zaaranżowane tak, aby obiekt promował nie tylko generała ale także ruch Pracy Organicznej, który rozwijał się bardzo szeroko w wieku XIX. Stało się tak Decyzją Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu, dzięki czemu przekształcono muzeum w jednostkę niemuzealną, można więc rozszerzyć jej działania oraz starać się o samodzielne dofinansowania zewnętrzne. Do tej pory pałac podlegał jako filia pod inne muzea w związku z czym, jego potrzeby nie były priorytetowe. Mówi o tym w wywiadzie dla portalu Kultura u Podstaw dyrektor pałacu, Marek Roman. Przedstawia on również szczegółowe plany na zagospodarowanie przestrzeni budynku.

-Instytucję tę scharakteryzowałbym jako centrum interpretacji historii. Budujemy nowoczesną placówkę kultury, która za pomocą ekspozycji edukacyjno-narracyjnej będzie opowiadała historie: generała Dąbrowskiego, pałacu w Winnej Górze i organiczników. Wspólnym mianownikiem tych opowieści będzie niepodległość i różne sposoby myślenia o niej - wyjaśnia w wywiadzie dyrektor placówki. Praca organiczna bądź też inaczej praca u podstaw miała ogromny wpływ na kształtowanie się narodu polskiego w czasie zaborów. Zakładano wówczas stowarzyszenia promujące równomierny rozwój wszystkich dziedzin życia społecznego dla dobra ogółu, ponieważ tak jak zdrowy ludzki organizm, społeczeństwo potrzebuje właściwie działających jednostek aby funkcjonować. Działania te głównie propagowali właściciele majątków ziemskich, kupcy, bankierzy i przemysłowcy, a jednym z pierwszych był chociażby adiutant generała Dąbrowskiego, Dezydery Chłapowski, czy przyjaciel generała, Ludwik Sczaniecki z Boguszyna, współzałożyciel Kasyna Gostyńskiego. Dyrektorowi pałacu, panu Markowi Romanowi bardzo zależy na tym, aby ekspozycja o organicznikach zachęcała do podjęcia szlaku organiczników oraz uwydatniała rolę kobiet na tym polu.

Co będzie gdzie?

Zaczynając od piętra, zlokalizowanego na mansardowym poddaszu, planowana jest ekspozycja poświęcona właśnie organicznikom. Ma ona wykazać, że walka o niepodległość i o kraj to nie tylko szabla i wojna, ale też dążenie do osiągnięcia równowagi społeczno-gospodarczej, praca na rzecz wspólnego dobra. Tym bardziej, że Wielkopolska jest kolebką pracy organicznej na ziemiach polskich. Będzie tam przedstawiony Chłapowski, jako prekursor pracy u podstaw, obejmie on też rolę łącznika pomiędzy ekspozycją z piętra a wystawą poniżej, gdzie jest ukazany jako adiutant generała. Głównym bohaterem parteru będzie oczywiście Jan Henryk Dąbrowski, wybitny dowódca, twórca legionów, inspiracja i bohater hymnu. Najniższa kondygnacja przedstawi generała z zupełnie innej strony, jako zwykłego człowieka, męża, weterana i kolekcjonera. Poza tym, w pałacu ma powstać część gastronomiczna oraz kulturalna z przeznaczeniem na koncerty i inne wydarzenia. Najpierw należy jednak przygotować pałac do zmian.

Ile to będzie kosztowało?

Zanim zostaną podjęte jakiekolwiek inwestycje związane ze zmianą ekspozycji należy sprawdzić stan techniczny budynku. Pan dyrektor Marek Roman w wywiadzie wspomina o ogromnych kosztach z jakimi związane jest całe przedsięwzięcie. Szacuje się, że będzie potrzebne około 20 milionów złotych. Dyrektor wyraża nadzieję, że w okresie letnim będzie można już urządzać imprezy plenerowe, łączące dobrą muzykę z jedzeniem, promowaniem placówki, wystawą mobilną. Planowany jest także zjazd uczniów szkół, których patronem jest generał Dąbrowski. Przez sytuację epidemiologiczną na obecną chwilę są to jednak tylko plany.

Wielkie szczęście dla pałacu

Na mocy Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej wielu właścicieli ziemskich utraciło swoje majątki. Reforma ta polegała na likwidacji majątków ziemskich i włączenie ich do Skarbu Państwa, Lasów Państwowych lub parcelację gruntów między rolników. Skutkiem tej reformy było właśnie przeznaczenie zespołów pałacowych czy dworskich na PGR-y, szpitale, szkoły i inne instytucje państwowe. Potem część majątków została odzyskana, część porzucona a część przeszła w ręce prywatne i została zapomniana. Wiele wspaniałych obiektów jest w chwili obecnej przeznaczonych do rozbiórki lub zabezpieczonych jako trwała ruina, aby można było je chociażby zwiedzać. Na portalach aukcyjnych można znaleźć kilkadziesiąt majątków wystawionych na sprzedaż a znajdujących się zazwyczaj w stanie, który wymaga generalnego remontu. Niektóre pałace i dwory dzięki różnym dofinansowaniom przechodzą w ręce stowarzyszeń lub osób prywatnych, które podejmują się utworzenia w tym miejscu hoteli, restauracji, ośrodków sanatoryjnych czy domów spokojnej starości.

Pałac w Winnej Górze mimo, że musi zostać poddany remontowi jest w niezłej kondycji technicznej w porównaniu do innych majątków w okolicy. Za przykład mogą posłużyć chociażby dwa zespoły pałacowo-dworskie należące do osób bliskich generałowi Dąbrowskiemu. Pierwszym z nich jest pałac w Boguszynie, o którym już pisaliśmy, że jest na sprzedaż. Majątek Ludwika Sczanieckiego jest wyceniony na 850 tysięcy złotych. Nieco dalej, bo już poza naszym powiatem, w powiecie śremskim, na sprzedaż wystawiono dom Józefa Wybickiego, autora hymnu narodowego. Do 2006 roku w budynku znajdowało się muzeum, a w tej chwili opustoszały budynek w Manieczkach niszczeje. Można go kupić z całym przylegającym zespołem parkowym za kwotę 1,5 miliona złotych. To smutne, że dziś, w 199 rocznicę śmierci Wybickiego, jego niszczejący dom pójdzie pod młotek aukcyjny. Pałac w Winnej Górze na szczęście znajduje się w tej niewielkiej ilości pięknych obiektów ocalonych od zapomnienia i zniszczenia.

Wszystkie zdjęcia oryginalnych projektów pałacu pochodzą ze zbiorów Pałacu Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze.