Budynki z wielkiej płyty zaskakują dobrą kondycją techniczną

Budynki z wielkiej płyty zaskakują dobrą kondycją techniczną. Wielkopłytowa technologia również w Środzie ma dużą reprezentację

Budynki z wielkiej płyty, w zależności od systemu ich realizacji, miały być użytkowane od pięćdziesięciu do siedemdziesięciu lat. Pomimo tego, że w wielu przypadkach ten czas już minął, ciągle są eksploatowane, a co najważniejsze zapewniają bezpieczeństwo swym użytkownikom.

Wielka płyta to technologia budowy obiektów z wielkowymiarowych, żelbetowych prefabrykatów. Chodzi tu przede wszystkim o ściany zewnętrzne, płyty stropowe, wewnętrzne ściany nośne, biegi schodów, elementy dachów oraz przewody kominowe. Wielkowymiarowe prefabrykaty zaczęto stosować w Polsce przy budowie wielorodzinnych budynków mieszkalnych już w połowie lat 50. w Nowej Hucie. Pierwszy budynek, który zrealizowano w Polsce w technologii wielkopłytowej powstał w Warszawie na Osiedlu Jelonki w 1957 roku. Lata 70. XX wieku to czas największej prosperity budownictwa wielkopłytowego.

W Polsce jest około 60 tysięcy budynków zrealizowanych w technologii wielkopłytowej. Przekłada się to na około 4 miliony lokali mieszkalnych, w których mieszka około 12 milionów ludzi. Nie znam dokładnych danych dotyczących Środy Wielkopolskiej, ale odsetek ludzi mieszkających w budynkach z wielkiej płyty jest u nas z pewnością wysoki.

Najważniejszym pytaniem jakie zadają sobie dzisiaj użytkownicy budynków zrealizowanych w wielkopłytowej technologii jest pytanie o stan techniczny tych obiektów, a mówiąc prościej o to, czy w takich obiektach mogą czuć się bezpiecznie. Trzy lata temu, jako szef poznańskiego nadzoru budowlanego, wraz ze swoim zespołem, podjęliśmy się sprawdzenia stanu technicznego budynków z wielkiej płyty, oczywiście na terenie miasta Poznania. W stolicy Wielkopolski takich budynków jest trochę ponad 500 i mieszka w nich około 200 tysięcy osób. Obiekty te, podobnie jak w Środzie, zarządzane są przede wszystkim przez spółdzielnie mieszkaniowe. W trakcie naszych kontroli dokonaliśmy oględzin i przeanalizowaliśmy protokoły z przeglądów stanu technicznego 54 budynków zrealizowanych w tej technologii.

Nie będę szczegółowo omawiał wyników tych kontroli albowiem najważniejsze jest tu ich podsumowanie z którego wynika, że wszystkie spośród skontrolowanych obiektów nadawały się do dalszej, bezpiecznej eksploatacji. Nadmienię tylko, że najbardziej newralgicznym elementem budynków z wielkiej płyty okazały się ściany zewnętrzne. Chodzi tu przede wszystkim o zagrożenia wynikające ze stanu technicznego połączeń płyt warstwowych tworzących te ściany. Elementy trójwarstwowych płyt, składające się z warstwy konstrukcyjnej, izolacyjnej i fakturowej, połączone są stalowymi łącznikami (wieszakami). Przyczyną obaw dotyczących stanu technicznego wieszaków jest przede wszystkim zła jakość stali, z której zostały wykonane, niewłaściwe ich zakotwienie, czy wręcz, w wielu przypadkach, brak wymaganej liczby wieszaków. Jako wniosek generalny wynikający z naszych kontroli zacytuję fragment, opracowanego przeze mnie, końcowego „Raportu o stanie budynków z wielkiej płyty w Poznaniu”. Tym co należy bezwzględnie zrobić jest konieczność uruchomienia szczegółowych badań stanu technicznego styków pomiędzy prefabrykatami. Z tym problemem spółdzielnie same sobie nie poradzą. Potrzebny jest w tym celu ogólnopolski program kontroli stanu technicznego konstrukcyjnych złączy pomiędzy prefabrykatami, realizowany przy współpracy Instytutu Techniki Budowlanej i specjalistów z wyższych uczelni technicznych. Do tego niezbędny jest bowiem specjalistyczny sprzęt i doświadczeni diagności.

Nasze poznańskie spostrzeżenia pokrywają się z ustaleniami Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie, który w 2019 roku, w różnych częściach naszego kraju, sprawdził stan techniczny 300 budynków wykonanych w technologii wielkopłytowej.

Wielka płyta, ma wielką przyszłość. I to pomimo wielu mankamentów technicznych i funkcjonalnych. O słabościach technicznych nie będę tu rozprawiał, bo ich usunięcie jest zadaniem inżynierów konstruktorów i architektów. Natomiast wskażę Państwu dobre strony wielkopłytowej technologii, z których także i ja, mieszkając przez wiele lat w takim budynku, korzystałem.

- Po pierwsze, budynki z wielkiej płyty są trwałe i mocne, w szczególności wykazują dużą odporność na obciążenia dynamiczne (na przykład wybuchy). Są zatem bezpieczne pod względem konstrukcyjnym.

- Po drugie, osiedla z wielkiej płyty wyposażone są w doskonałą infrastrukturę społeczną, na którą składają się między innymi: zieleń, place zabaw i gier, żłobki, przedszkola, szkoły, parkingi, ośrodki zdrowia oraz handel i usługi. Tworzą w ten sposób samowystarczalne dzielnice.

- Po trzecie, pomiędzy budynkami są bardzo duże, jak na obecne „deweloperskie standardy”, odległości. Słońce dociera do lokali bez przeszkód, zapewniając mieszkańcom światło i ciepło. Użytkownicy takich osiedli mają też zapewniony walor intymności.

- Po czwarte, pomimo, że lokale mieszkalne bywają małe i niefunkcjonalne (żelbetowe ściany nośne oddzielające poszczególne pomieszczenia uniemożliwiają modernizację funkcjonalną), to pomimo tego popyt na nie jest ciągle bardzo duży, a zarządcy budynków z wielkiej płyty potrafią zadbać o ich należyty stan techniczny.

Wróćmy na nasze średzkie podwórko. W gminie Środa, głównie w latach 70. i 80. XX wieku, wybudowano kilkadziesiąt obiektów w wielkopłytowej technologii. Największe ich skupisko znajduje się na Osiedlu Jagiellońskim. W pierwszej, archiwalnej, części tego opracowania zaprezentuję Państwu fotografie przypominające nie tylko proces powstawania budynków z wielkiej płyty na tym osiedlu, ale także elementy towarzyszącej im infrastruktury.

Druga, współczesna część tego materiału to fotografie przedstawiające obecny stan budynków z wielkiej płyty, stanowiących, o czym koniecznie należy pamiętać, tylko składową część Osiedla Jagiellońskiego. Nie ukrywam, że sporo czasu zajęło mi znalezienie na tym osiedlu budynku, którego ściany szczytowe i osłonowe zachowały swoją pierwotną elewację. Znalazłem tylko jeden taki budynek, wszystkie pozostałe mają nowe, poddane już zabiegom termomodernizacyjnym, elewacje. Tym co oprócz budynków na Osiedlu Jagiellońskim przykuło moją uwagę był porządek i duża ilość zieleni. Spółdzielnia Mieszkaniowa daje bardzo dobry przykład tego w jaki sposób należy dbać o wspólną przestrzeń i komfort życia mieszkańców.

                                                                                                             Paweł Łukaszewski