Frankowicze coraz skuteczniej walczą w sądach

Media interesują się sprawą tzw. „kredytów frankowych” już od kilu lat. W ostatnim czasie coraz więcej kredytobiorców decyduje się na pozwy w stosunku do banków w związku z tymi kredytami. Jędrzej Józefowicz pyta radcę prawnego Annę Kuprewicz z Kancelarii Radcy Prawnego Anna Kuprewicz czy istnieją podstawy do składania pozwów, jakie szanse w tych sporach mają klienci banków oraz jak takie sprawy toczą się w sądach.

Jędrzej Józefowicz: Dlaczego powszechna jest opinia, także wśród ekspertów, że umowy o kredyty frankowe powinny być unieważnione?

Anna Kuprewicz: Zacząć należy od tego, że samo określenie kredyty frankowe jest mylące, gdyż po stronie kredytobiorców nie dochodziło ani do wypłaty czy też spłaty w walucie obcej. Konsument otrzymywał złotówki i złotówki spłacał. W umowach o których mówimy zawarty był mechanizm przeliczenia do franka szwajcarskiego, który bazował na kursie waluty ustalanym jednostronnie przez bank. Już sam mechanizm jest wadliwy. Ta wadliwość może skutkować niemożnością ustalenia kwoty kredytu, w tym wskazania ile kredytu bank powinien właściwie wypłacić w złotówkach, a ile kredytobiorca powinien spłacić. Skoro bank mógł ustalać kurs przeliczeniowy, to zachwiana została równowaga kontraktowa. Bardzo często słyszy się także, że banki nie informowały o rzeczywistym ryzyku zaciągnięcia takiego kredytu, zapewniając że frank to stabilna waluta. Wszyscy natomiast wiemy co wydarzyło się ze wzrostem kursu franka szwajcarskiego na przestrzeni ostatnich 10 – 15 lat. Należy pamiętać też o tym, że jeżeli uznamy mechanizm przeliczenia wartości kredytu za niedozwolone postanowienie umowne, to taki zapis będzie bezskuteczny wobec kredytobiorcy. Takie umowy z bezskutecznymi zapisami trzeba poddać ocenie, czy są one w dalszym ciągu ważne. Często okazuje się, że nie, ponieważ nie posiadają wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu i taka umowa upada. Ocena zakresu wadliwości powinna być oceniana indywidualnie dla każdej umowy.

Jak osoby z zadłużeniem we frankach szwajcarskich mogą dochodzić swoich praw?

Najskuteczniejszym sposobem jest obecnie proces sądowy. Oczywiście słyszymy w mediach o przygotowaniach banków do ugód, niemniej skala tego rozwiązania nie jest jeszcze duża a to z uwagi na proponowane przez banki warunki. W ramach propozycji ugodowych nie spotykamy się z opcją uznania nieważności umowy, wręcz przeciwnie, odnoszą się do przewalutowania po danym kursie i nie jest to kurs z dnia udzielenia kredytu, a bardziej zbliżony do obecnego. Rozwiązanie to często jest dalekie od zakresu ochrony praw konsumenckich w ramach procesu sądowego. Proces sądowy, pomimo stanowisk orzeczniczych bardzo korzystnych dla konsumentów, zawsze stanowi z kolei pewnego rodzaju ryzyko.

Jakie szanse w sporach z bankami mają osoby, które zdecydowałyby się na drogę sądową? Mówi pani jednak o ryzykach.

Obecnie są to bardzo duże szanse, co jest wynikiem lat kształtowania się orzeczeń sądowych w sprawach związanych z kredytami indeksowanymi bądź denominowanymi do waluty obcej. Oczywiście duży wkład  w tym zakresie ma prawo europejskie i orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, także w polskich sprawach. Skoro mowa o ryzyku to proces sądowy można porównać z decyzją o operacji. Lekarz zawsze przestrzega przed skutkami ubocznymi nawet najprostszego zabiegu. Tutaj sytuacja jest podobna. Istotnym jest skierowanie się do specjalisty zajmującego się tą właśnie tematyką.

Prowadzi pani sprawy odnoszące się do kredytów powiązanych z frankiem szwajcarskim. Czy zapadają w tych sprawach korzystne wyroki dla osób, którzy posiadają kredyty we frankach?

Prowadzimy takie postępowania w imieniu klientów banków, realizując założenia poczynione z klientami. Według statystyk prowadzonych przez niezależne instytucje takie jak Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu niemal 90% spraw sądowych rozstrzyganych jest na korzyść konsumentów. Obserwujemy także, że gro wyroków odnosi się do uznawania nieważności kwestionowanych umów. W takim przypadku umowa upada, a strony ostatecznie muszą rozliczyć się do kwoty wypłaconej przez bank. Skoro nie ma umowy to nie ma obowiązku płatności odsetek, prowizji i innych opłat dodatkowych. Oczywiście należy mieć na uwadze, że strategia procesowa ustalana jest indywidualnie, a konsument może podjąć decyzję o utrzymaniu umowy w mocy mimo jej wadliwości. Wówczas mowa o tzw. „odfrankowieniu”, czyli uznaniu, że umowa mimo pozostawania w mocy pozbawiona będzie odniesienia do waluty obcej.  W takim przypadku umowa będzie kontynuowana, saldo kredytu zostaje na nowo przeliczone, a po stronie klienta najczęściej powstaje nadpłata mając na uwadze dotychczasowe spłaty. Wówczas odpada także ryzyko walutowe, związane z tego typu umowami.

Ostatnio mówi się dużo o oczekiwanej uchwale Sądu Najwyższego dotyczącym orzekania w sprawach frankowych. Co to może ewentualnie dać kredytobiorcom, którzy zmagają się z kredytami frankowymi?

Sąd Najwyższy kilkukrotnie zbierał się w celu wydania uchwały ujednolicającej stanowiska w zakresie omawianej tematyki. Ostatnio zaplanowany termin również nie przyniósł rozwiązania. Sąd Najwyższy ostatecznie zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o rozstrzygnięcie, czy taką uchwałę w ogóle może wydać, z uwagi na sposób powoływania sędziów do orzekania przez obecną Krajową Radę Sądownictwa. Należy pamiętać, że na większość zadanych do rozstrzygnięcia pytań  w sprawach kredytów udzielono już odpowiedzi, czy to w ramach orzeczeń Sądu Najwyższego czy Trybunału Sprawiedliwości. Nie widzę zatem powodów do wstrzymywania spraw i oczekiwania na tę uchwałę, ponieważ istnieje też szansa, że ta uchwała Sądu Najwyższego ostatecznie nie zostanie podjęta. Należy zatem podejmować zawieszone postępowania sądowe, jeżeli sędziowie takiej uchwały oczekiwali. Obecny stan orzeczniczy stanowi o wdrażaniu ochrony praw konsumentów i daje podstawy do wydawania wyroków.