Zapisała się na kartach historii Środy

Rok 2025 zaczął się od smutnych wiadomości. 1 stycznia zmarła Maria Mielcarzewicz – osoba w Środzie znana i ceniona za wiedzę, pielęgnowanie pamięci o powstańcach i opiekę nad Kwaterą Powstańców Wielkopolskich na średzkim cmentarzu. Prezes Zarządu Stowarzyszenia Rodzin Powstańców Wielkopolskich miała 83 lata.

We wtorek 7 stycznia średzianie pożegnają śp. Marii Mielcarzewicz, strażniczkę pamięci o powstańcach wielkopolskich. Pochodziła z rodziny, w której patriotyzm i dobro Ojczyzny stanowiły największe wartości. Jej ojciec Stanisław Machajewski walczył w Powstaniu Wielkopolskim w 3 Kompanii Średzkiej. Później pielęgnował pamięć o powstaniu i jego uczestnikach. Zmarł w 1965 roku, ale to właśnie Maria Mielcarzewicz kontynuowała dzieło ojca.

Po zakończeniu działań wojennych Stanisław Machajewski był współzałożycielem Towarzystwa Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 w Środzie, które po II wojnie światowej zmieniło nazwę na Towarzystwo Uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Prezesem towarzystwa przez wiele lat był ojciec Marii Mielcarzewicz. Zgodnie z przyjętym zwyczajem przechowywał on w domu chorągiew 1 Kompanii Średzkiej, która została ufundowana przez Wiktorię Woźną i przekazana w styczniu 1919 roku dowódcy kompanii – Alfredowi Milewskiemu. Chorągiew ta była traktowana jako najświętszy symbol narodowy i brała udział w ceremoniach pogrzebowych zmarłych uczestników powstania oraz podczas obchodów rocznicowych. Dziś można ją podziwiać w Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu.

Ojciec Marii Mielcarzewicz był jednym z inicjatorów utworzenia osobnej kwatery na średzkim cmentarzu. Mieli tam być chowani uczestnicy Powstania Wielkopolskiego, a na projekt ten przychylnie spojrzał ks. Mieczysław Meissner. Kwatera Powstańcza została oddana do użytku i poświęcona 11 sierpnia 1935 roku.

W domu rodzinnym Marii Mielcarzewicz pielęgnowano pamięć o powstańcach. Gdy w Polsce nastąpiła zmiana ustrojowa, powstał Społeczny Komitet Rodzin Powstańców Wielkopolskich, którego członkowie w 2012 zarejestrowali Stowarzyszenie Rodzin Powstańców Wielkopolskich. Maria Mielcarzewicz była przewodniczącą komitetu, a następnie prezesem stowarzyszenia. To właśnie dzięki tym organizacjom Kwatera Powstańcza na średzkim cmentarzu wygląda tak, jak ją dziś widzimy. Kwatera została odrestaurowana i naprawiony został mur ją okalający. W 2005 roku odsłonięta została tablica pamiątkowa, zawierająca nazwiska średzkich powstańców. Z inicjatywy stowarzyszenia dokonano ekshumacji zaniedbanych grobów powstańców i przeniesienia ich szczątków na kwaterę. Wszystkie groby zyskały ujednolicony wygląd, dzięki czemu kwatera uważana jest za jeden z najpiękniejszych cmentarzy wojskowych w kraju. Społeczny Komitet Rodzin Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wlkp. został odznaczony Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej „za opiekę nad miejscami walk i męczeństwa” przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz medalem „Ad valorem” przyznawanym przez Radę Miejską w Środzie.

Maria Mielcarzewicz dbając o pamięć o powstańcach sama zapisała się na kartach historii Środy. Pamięć o niej pozostanie na wieki.

Uroczystości pogrzebowe śp. Marii Mielcarzewicz rozpoczną się mszą świętą, która zostanie odprawiona o godzinie 11:00 w Kaplicy na Cmentarzu Parafialnym w Środzie.

Źródło: Cyfrowa Szkoła Wielkopolski 2020.