Zmurszałe perły dawnej Środy

Ulice: Świętego Ducha i Tylna – Zmurszałe perły dawnej Środy

Spacerując po średzkiej Starówce zawsze przypominam sobie obrazki z mojego dzieciństwa. Zwarta zabudowa, tajemnicze kamieniczki, stare szyldy, wybrukowane chodniki i tylko czasami wyraźny kontrast w postaci nowo wzniesionych, nieciekawych architektonicznie, budynków. No i ten specyficzny, małomiasteczkowy klimat przywołujący dawną, tętniącą życiem Środę.

Co dziś nam z tego pozostało? Puste place, wołające o ratunek kamienice, kolejne budowlane bohomazy i tylko gdzieniegdzie sylwetki ludzi. Taki jest współczesny obraz kolebki naszego miasta. Ktoś powie, że ten nader smutny krajobraz to powiew nowych czasów, a więc konsekwencje przeniesienia „ciężaru” Środy na jego niegdysiejsze peryferie. Owszem, to powszechne zjawisko. W ostatnich latach nasilił się „wysyp” gigantycznych blokowisk uzbrojonych w niezbędną infrastrukturę usługową oraz centra handlowe. Nie wiem jednak dlaczego budynki jednorodzinne rozlały się w Środzie na otwartych, nieuzbrojonych terenach? Przecież to generuje ogromne koszty, a rozproszenie zabudowy jest fatalne pod względem urbanistycznym. Gdzie jest planowanie przestrzenne, które powinno temu zapobiegać?

Moim zdaniem konieczność zaspokajania mieszkaniowych potrzeb, w żaden sposób, nie usprawiedliwia zarówno przestrzennego chaosu, jak i braku działań zmierzających do powstrzymania galopującej degradacji średzkiej starówki. Każde, świadome swego dziedzictwa, pokolenie oprócz podążania za nowymi trendami dba o zachowanie spuścizny po swoich przodkach! W Środzie jest inaczej. Tu nigdy nie stworzono systemowych mechanizmów, które zachęcałyby właścicieli najstarszych kamienic do utrzymania ich w jak najlepszym stanie.

Przejdźmy do zaanonsowanych w tytule ulic Świętego Ducha i Tylnej. Czy jest tam jeszcze coś do uratowania? Niewiele, ale jeśli już jest, to są to prawdziwe architektoniczne perełki i kawał historii Środy. Przy drugiej z wymienionych ulic znalazłem dwie takie perełki. Postanowiłem je Państwu pokazać, nisko kłaniając się ich właścicielom. Nie poszli na inwestycyjną łatwiznę… .

Zacznę jednak od ulicy Świętego Ducha. Ulica ta, zwana kiedyś Wielką Świętego Ducha (nazwę tę potwierdza ostatnia, znajdująca się na fasadzie jednej z kamienic, tabliczka z numerem 7), należała przed laty do najbardziej znanych i klimatycznych w Środzie. Jej północny fragment wieńczyły kamienice przy ulicy Kilińskiego. Z prawej strony kamienica Państwa Grabiasów, z lewej kamienica w której znajdowała się introligatornia pana Hipolita Paula. O genezie tej ulicy dowiemy się z opisu umieszczonego na tabliczce informacyjnej zamontowanej na fasadzie jednego z budynków. Wygląd tej ulicy przypomnę Państwu dwoma starszymi fotografiami.

Wracając do ul. Tylnej sfotografowałem tam dwa niewielkie, o ciekawej architekturze, budynki. Niestety odrobinę „uwspółcześnione” plastikową stolarką i szyldem, którego forma nie jest w Środzie regulowana żadnymi przepisami. Chodzi tu o budynki o numerach 3 i 7. Warto je pokazywać, bo to nieliczne i dobrze zachowane przykłady starej, śródmiejskiej zabudowy.

                                                                             Paweł Łukaszewski

Zdjęcia pochodzą z archiwum Pawła Łukaszewskiego