Ubyło wody w jeziorze. Wiemy, dlaczego tak się stało

Jakość i przejrzystość wody w jeziorze od dłuższego czasu niepokoi średzian. W ostatnich tygodniach nastąpiło spuszczenie wody ze zbiornika. Jaki jest tego powód?

Zapytanie w tej sprawie wysłaliśmy do poznańskiego oddziału Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. To właśnie ta instytucja jest właścicielem średzkiego jeziora.

- PGW Wody Polskie realizują prace utrzymaniowe na zbiorniku, które koncentrują się na usunięciu ubytków betonu oraz uzupełnieniu dylatacji płyt betonowych. Skupiają się one na utrzymaniu zbiornika Środa poprzez oczyszczenie szczelin między płytami z uzupełnieniem dylatacji oraz kontrolne prace nurków, co wpływa na poprawę szczelności zapory czołowej zbiornika – informuje Małgorzata Siepa, rzecznik prasowy PGW Wody Polskie w Poznaniu.

To nie jedyne działania prowadzone w tym roku przez państwową instytucję. W tym roku doszło też do wykonania tzw. robót utrzymaniowych rzeki Moskawy. Stało się to na odcinki od Mącznik do Chłapowa. Prace polegały na udrożnieniu koryta z przeszkód blokujących przepływ wody.

Samorządy współpracują z Wodami Polskimi

Obecny stan jeziora był głównym tematem spotkania zorganizowanego niedawno w Starostwie Powiatowym. Uczestniczyli w nim przedstawiciele PGW Wody Polskie. Ta instytucja jest jednym z partnerów porozumienia z Gminą Środa i Powiatem Średzkim. Ponadto w działania dotyczące poprawy jakości wody zaangażowany są Polski Związek Wędkarski (okręg w Poznaniu) oraz Katedra UNESCO Ekohydrologii i Ekologii Stosowanej Uniwersytetu Łódzkiego.

– Na mocy podpisanego porozumienia, strony zobowiązały się do podejmowania działań mających na celu poprawę jakości i ilości wód w zbiorniku – dodaje Małgorzata Siepa.

Kąpielisko – tak źle już dawno nie było

Obecny rok był jednym z najgorszych w ostatnich kilku lat pod względem funkcjonowania kąpieliska nad jeziorem średzkim. Woda została dopuszczona do kąpieli tylko na jeden dzień – 20 czerwca. Już następnego dnia pojawił się już komunikat o zakwicie sinic. Kolejne komunikaty nie przynosiły zmian – woda była nieprzydatna do kąpieli. Aż do zakończenia sezonu – 1 września.

Z drugiej strony, w 2023 roku, woda przez cały sezon była oceniana pozytywnie i nie doszło do zamknięcia kąpieliska. Jednak – jak się okazuje – był to wyjątkowy. Z danych udostępnionych przez Państwową Inspekcję Sanitarną wynika, że w latach 2018-2022, niemal w każdym roku (poza 2019 rokiem) dochodziło do zamknięć kąpieliska. Przyczyną zazwyczaj był wspomniany już wcześniej zakwit sinic albo tzw. inne pozostałości organiczne.

Jakie działania podejmuje gmina?

Włodarze gminy zauważyli problem związany z jeziorem średzkim. Mimo że formalnie nie są właścicielem zbiornika – to starają się podejmować działania, które docelowo mają poprawić stan wody w jeziorze – zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.

W 2024 roku gmina zakupiła i zainstalowała 5 aeratorów, które mają na celu napowietrzanie osadów dennych. To ma wpłynąć w przyszłości na ograniczenie zakwitu sinic. Ponadto gmina prowadziła badania natleniania wody na zbiorniku – co jest kluczowe dla monitorowania jakości wody. Całorocznie prowadzone są porządki w strefie przybrzeżnej zbiornika. Gmina ograniczyła też organizację imprez nad jeziorem – to ma przyczynić się do minimalizacji zanieczyszczeń.

Co jeszcze dzieje się w temacie jeziora?

Działania na jeziorze podejmuje też Polski Związek Wędkarski. Dotyczą one: kontrolowanego zarybiania, planowanego odłowu ryb i przeglądu gatunków żyjących w zbiorniku i wycinki trzciny zgodnie z posiadanym pozwoleniem wodnoprawnym.

Dodatkowo PGW Wody Polskie wspólnie z gminą prowadzą akcję informacyjną dla rolników w zakresie stosowania nawozów i gnojowicy w rejonie zlewni rzeki Moskawy. To ma ograniczyć dopływ zanieczyszczeń. Ponadto pojawiły się zalecenia z Uniwersytetu Łódzkiego dotyczące utrzymania tzw. strefy cofkowej średzkiego zbiornika.

Potrzebne będą kosztowne inwestycje

Podczas ostatniej sesji rady powiatu, starosta Ernest Iwańczuk odpowiadał na pytania dotyczące przyszłych działań w zakresie średzkiego zbiornika. Włodarz powiatu odniósł się między innymi do działań gminy związanych z zakupem aeratorów, które mają na celu napowietrzenie dna jeziora. Takie działania mogą być jednak niewystarczające.

- Niestety wydaje się, że bez albo gigantycznych nakładów, szczególnie pogłębiających dno i odmulających albo bez takich działań, raczej nieoczekiwanych przez nas, nasadzenia dużą ilością chemii, aby chemicznie zwalczyć te sinice, się nie obędzie – mówił starosta Iwańczuk. Takie działania w przyszłości będą jednak bardzo kosztowne dla budżetów gminy i powiatu.

W tym momencie wiemy, do kiedy potrwa remont na jeziorze. – Zakończenie prac naprawczych planowane jest na 21 grudnia 2024 roku. Zbiornik będzie napełniany stopniowo w trakcie sezonu zimowego oraz wczesnej wiosny – informuje Małgorzata Siepa z PGW Wody Polskie.