Średzkie LO po prawie 100 latach - kto wygrał mecz?

W przyszłym roku, 19 października minie 100 lat od momentu, gdy uczniowie rozpoczęli naukę w Wyższej Szkole Miejskiej, czyli dzisiejszym Liceum Ogólnokształcącym im. Powstańców Wielkopolskich w Środzie. Absolwenci tej placówki stanowili najlepiej wykształconą społeczność miasta w okresie przedwojennym. 

W 1912 z pieniędzy Magistratu wybudowano nową szkołę w Środzie. Wcześniej chłopcy niezależnie od narodowości uczęszczali do szkoły ewangelickiej znajdującej się w dawnym klasztorze dominikańskim, dziewczęta natomiast nauczano w domu prywatnym. Obie te placówki połączono w jedną we wspólnym, nowym budynku przy dzisiejszej ulicy ks. Kegla - Wyższej Szkole Miejskiej. 

Aż do marca 1919 roku nauka w szkole odbywała się w języku niemieckim. Kuratelę nad spolszczoną już placówką objął zasłużony dla środy ks. Mieczysław Meissner. Zreformowano wówczas szkołę dwukrotnie. Najpierw zamienioną ją na progimnazjum, a potem na Reformowane Progimnazjum Realne. Na uroczystość otwarcia zreformowanej szkoły zaproszono wszystkie znane persony z regionu, w tym również okoliczne ziemiaństwo, władze świeckie i duchowne i władze lokalne. 

Wkrótce po otwarciu uczniowie musieli przenieść się do szkoły powszechnej, dzisiejszej “jedynki”, gdyż budynek progimnazjum oddano do dyspozycji wojska w czasie wojny polsko-rosyjskiej. Utworzono w nim szpital polowy. Dyrektor placówki, Jan Roj z Gniezna wraz z władzami miasta zabiegały o objęcie szkoły subwencją państwową, gdyż miasta nie było stać na utrzymywanie tak dużej szkoły. W 1922 szkoła stała się państwową placówką o nazwie Państwowe Gimnazjum Humanistyczne Koedukacyjne w Środzie. Państwo wymogło jednak na władzach miasta sfinansowanie budowy sali gimnastycznej, natomiast kwota całkowitego obciążenia budżetu miasta łącznie  z budową sali wyniosło 60 milionów marek. Urządzono zbiórkę pieniędzy wśród mieszkańców i okolicznych przedsiębiorstw, jednak była to zbyt mała kwota aby zrealizować dobudowę skrzydła i sali gimnastycznej. Miasto musiało zaciągnąć kredyt na ten cel a rozbudowa ruszyła już w 1923 roku. W nowym skrzydle umieszczono 4 klasy i postawiono dom dla dyrektora i domek dla woźnego, po sali gimnastycznej nie było jednak śladu. W 1938 roku miasto zdecydowało się wydzierżawić za kwotę 600zł rocznie salę w Domu Społecznym, aby tam można było prowadzić lekcje z wychowania fizycznego. 

Jan Roj zszedł ze stanowiska dyrektora placówki w roku szkolnym 1924/1925, a po nim dyrektorem został Franciszek Synoradzki, a jego następcą Jan Podoba, który pełnił służbę na tym stanowisku aż do wybuchu wojny. Nauczyciele pracujący w średzkim Państwowym Gimnazjum Humanistycznym byli ludźmi posiadającymi bardzo wysokie wykształcenie, często z tytułami doktorskimi. 

Po kolejnej reformie edukacyjnej z 1932 roku kiedy gimnazja stały się czteroklasowe, na szkoły nałożono także obowiązek podnoszenia poziomu kulturalnego mieszkańców przez współpracę z władzami. Dzięki profesorom takim jak Alfons Szyperski, Stanisław Pomykaj, Marian Gruszczyński i Stanisław Kołomocki, młodzież szkolna chętnie angażowała się we wszelkie wydarzenia kulturalne, akcje i występy. Przygotowywali oni dla mieszkańców wieczornice i przedstawienia, występy chórów. Dzięki współpracy ze szkołami polskimi na Kresach Wschodnich, pieniądze zebrane podczas takich występów w latach 30. przeznaczano na budowy i wsparcie szkół na wschodniej granicy. Średzkie gimnazjum opiekowało się szkołą powszechną na Polesiu, w Horodyszczu. 
Nauka w szkole była płatna, a koszty wynosiły około 3 złote wstępnego dla pierwszoklasistów i innych uczniów, którzy przenosili się do gimnazjum w Środzie i nie podlegała ona zwolnieniu. Czesne roczne wynosiło 220 złotych. 

Szkoła rozwijała się doskonale, prowadzono w niej mnóstwo różnych kół zainteresowań. Bardzo dużą popularnością cieszyło się harcerstwo, zarówno wśród dziewcząt jak i chłopców. Pośród kół naukowych działały także sekcje sportowe pomimo braku sali gimnastycznej przy szkole. Sport w Środzie Wielkopolskiej przed II wojną doskonale się rozwijał, o czym świadczą długie tradycje lokalnych klubów sportowych, a dawnych sokołów.

Z redakcyjnej poczty

W 1938 roku na boisku przy ulicy Sokoła w Środzie (obecnie ulica Sportowa) odbył się pokazowy mecz koszykówki. W szranki stanęli uczniowie z Sekcji Koszykarskiej Średzkiego Gimnazjum oraz mistrzowie Polski w tej dyscyplinie – drużyna KPW Poznań.

KPW, to Kolejowe Przysposobienie Wojskowe, czyli przedwojenna nazwa LECHA Poznań. Przed wojną była to jedna z najlepszych drużyn koszykarskich w naszym kraju. Dwukrotnie zdobywała tytuł mistrza Polski (w 1935 i 1939 roku) oraz srebrne i brązowe medale tych mistrzostw.

Niestety nie wiem, jakim wynikiem zakończyła się ta pokazowa rywalizacja, ale w swoich archiwach znalazłem fotografię przedstawiającą drużynę koszykarską Średzkiego Gimnazjum, bezpośrednio przed rozpoczęciem tego pokazowego meczu. Na zdjęciu tym, oprócz zawodników Sekcji Koszykówki, znajdują się także dwaj profesorowie (tak tytułowano kiedyś nauczycieli Gimnazjum i Liceum) od Wychowania Fizycznego. Na zdjęciu, pierwszy po lewej stronie (w białej czapeczce) stoi profesor i jednocześnie trener koszykówki – Jacek Kowalski, natomiast piąty od lewej strony stoi profesor Waxman, który był nauczycielem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego. Na zdjęciu tym znajduje się także brat mojego ojca Zbigniew Łukaszewski (w drugim rzędzie, drugi od prawej strony). Sądzę, że czytelnicy Głosu Powiatu Średzkiego, jak zwykle niezawodnie, rozszyfrują swoich zacnych przodków.

Do fotografii przedstawiającej przedwojenną drużynę Sekcji Koszykarskiej Średzkiego Gimnazjum dołączam także dwie fotografie prezentujące frontową elewację byłego Gimnazjum (obecnie LO) w ostatnich latach XX wieku.

Paweł Łukaszewski

 Wiecie, kto wygrał mecz? Napiszcie do nas!

[DAWNY]1637652255175[/DAWNY]